گاهی اوقات پرتقالهای سبزرنگ را دیدهاید. باآنکه میوهها سایز و طعم خوبی دارند ولی پوستشان سبزرنگ است. این پدیده طبیعی زمانی رخ میدهد که گوشت میوه بهخوبی رسیده است ولی به علت بالا بودن میانگین دمای هوا طی فصل رسیدن، هنوز کلروفیل موجود در پوست میوه تجزیه نشده است.
برای درک بهتر این موضوع کافیست برگهای سرخ و زرد شده درختان در پاییز را به خاطر بیاورید که در طی فصل تابستان سبز هستند ولی با شروع سرمای پاییزه کمکم تغییر رنگ داده و رنگینکمانی از رنگها را به وجود میآورند. علت اصلی این پدیده، تجزیه شدن کلروفیل موجود در برگها است. سایر رنگهای زرد، قرمز، نارنجی و حتی بنفش همیشه و بهصورت طبیعی در برگها وجود دارند ولی به علت غالب بودن کلروفیلهای سبزرنگ، آنها به چشم نمیآیند ولی در پاییز، با حذف کلروفیل نوبت به خودنمایی این رنگهای شاد و گرم فرامیرسد.
دقیقاً همین اتفاق نیز برای میوهها رخ میدهد. پوست میوهها به علت وجود کلروفیل سبزرنگ دیده میشود که بهمرور با رسیدن و تجزیه کلروفیلها تغییر رنگ میدهند. مرکباتی که بهصورت طبیعی در معرض دمای پایین قرارگرفتهاند رنگ نارنجی یا زرد خود را بازمییابند ولی گاهی اوقات نیز به علت بالا بودن دما یا زود چیده شدن از درخت برای رساندن به بازارهایهدف فصلی و مناسبتی، فرصت کافی برای تغییر رنگ نخواهند یافت. جالب است بدانید حتی مرکباتی که بر روی درخت باقی میمانند و کلروفیلشان تجزیه میشود و در طی زمستان نیز از درخت چیده نمیشود، با شروع فصل بهار و یا گرم شدن هوا بار دیگر رنگ نارنجیشان تغییر کرده و مجدداً سبز میشوند. جالب است بدانید که پرتقالهای خونی برای قرمزرنگتر شدن نیازمند قرارگیری در دمای پایین هستند، بنابراین پرتقالهای خونی مناطق سردتر از قرمزی و خاصیت آنتیاکسیدانی بیشتری برخوردارند.
در صنعت کشاورزی، مرکباتی که به هر علت سبز شدهاند را، بهمنظور بازارپسندی و بهبود رنگ طبیعی با استفاده از روشهای مختلفی وادار به تجزیه کلروفیل پوست و سبز زدایی میکنند. یکی از مهمترین این روشهای استفاده از گاز اتیلن است که یک هورمون طبیعی گیاه محسوب میشود. البته انجام این کار نیازمند تجهیزات خاص، تجربه کافی و دانش تخصصی است تا غلظت دقیق و مناسب برای سبز زدایی را رعایت نمایند. خوشبختانه اتیلن تنها بر روی ویژگی ظاهری بافت تأثیر دارد و طعم و مزه میوه را تغییر نخواهد بااینحال، این کار به علت استفاده از برخی ترکیبات سنتزی و سموم شیمیایی قارچکش در حین عملیات سبز زدایی و گاها استفاده از غلظتهای نامناسب، توصیه نمیشود و بهتر است با بهکارگیری برنامه دقیق تولید، پیروی از اصول کشاورزی مسئولانه و بهرهگیری از شرایط طبیعی شبهای سرد، برای تغییر رنگ میوه، صورت گیرد.
درهرصورت گاهی نیز استفاده از اتیلن اجتنابناپذیر خواهد بود. به همین علت، بهتر است کمی با فرایند انجام این کار آشنا شوید. باید دقت داشته باشید که استفاده از اتیلن تنها بلافاصله بعد از برداشت محصول مجاز است و به تأخیر انداختن استفاده از آن برای تغییر رنگ، اثرات نامناسبی بر روی بافت میوه برجای خواهد گذاشت. ضمناً در گریپفروتهای مرطوب و تازه، اتیلن تأثیر چندان مثبتی ندارد و سبز زدایی بهخوبی انجام نمیگیرد. همچنین در حین عملیات سبز زدایی با اتیلن که معمولاً با استفاده از گاز اتیلن یا مایع اتفن انجام میگیرد نباید هیچگونه واکسی بر روی میوه وجود داشته باشد. برای سبز زدایی حتماً نیازمند بهرهگیری از اتاقکها و سیلندرهای ویژه گاز اتیلن و تجهیزات غوطهوری است.
از نکات قابلتوجه در مورد سبز زدایی در مرکبات این است که به دلیل نافراز گرا بودن مرکبات، بعد از برداشت تولید اتیلن طبیعی در داخل میوه متوقف میشود و بافت داخلی و گوشت آبدار میوه واکنش کمتری به قرار گرفتن در معرض اتیلن نشان خواهد داد و عملاً بیشترین تغییر در رنگ پوست میوه رخ میدهد؛ بنابراین بهکارگیری روشهای سبز زدایی در صورت استفاده از تجهیزات مناسب و دارا بودن دانش کافی، در مرکبات از آثار سو کمتری نسبت به سایر محصولات برخوردار است هرچند هنوز تحقیقات در این زمینه ادامه دارد. ضمناً ارقام نافدار (ناول) و والنسیا بیش از سایر ارقام پرتقال در معرض سبز زدایی با اتیلن قرار دارند و عملیات سبز زدایی در رابطه با مرکبات وارداتی از کشورهای مناطق گرم حوزه مدیترانه در بیشتر موارد انجام میگیرد.