ضرورتی به نام حمل و نقل استاندارد

ممکن است همچنان فکر کنیم کشاورزی یعنی زیر و  رو کردن زمین با ابزاری مثل گاو آهن و پاشیدن بذر و انتظار تا هنگام خرمن. بله، کشاورزی در زمان های دور تقریبا همین شکلی بوده، کما اینکه الان هم در جوامع روستایی و سنتی در چهارسوی عالم، شاید انواعی از آن، به همین شکل باقی مانده باشد. اما امروزه، کشاورزی و تجارت محصولات کشاورزی هم در روش ها و هم در ابزارها، دستخوش تغییرات اساسی شده و به عنوان یک بخش اقتصادی، حساب و کتاب خودش را پیدا کرده است. افزایش جمعیت کره زمین و نیاز بیشتر به محصولات کشاورزی و نیز مصرف، کاهش و فرسایش منابع بکر تولید در بخش کشاورزی، نظیر آب و خاک، رفتار مسئولانه از طرف همه ی افراد حاضر در زنجیره ارزش کشاورزی و غذا را به یک ضرورت غیر قابل اجتناب تبدیل کرده است.

ضایعات در کشاورزی

کشاورزان در همه ی کشورها و مناطق دنیا با مساله ضایعات روبرو هستند. به این معنی که بخشی از محصول، به دلایل گوناگون در مراحل مختلف برداشت یا پس از برداشت از بین می رود و از زنجیره ارزش خارج می شود. بسته به نوع محصول و شرایطی که در آن منطقه یا کشور وجود دارد، میزان این ضایعات و جای آن در زنجیره متفاوت خواهد بود.

مقام های مسئول اعلام می کنند که مقدار ضایعات کشاورزی در کشور ما حدود 30 درصد کل تولید کشاورزی است که از حجم کل واردات در این بخش نیز بیشتر است. بجز زیان های اقتصادی ناشی از هدر رفتن منابع کمیاب اقتصادی، این حجم از ضایعات حدود 9 میلیارد متر مکعب آب شیرین و کمیاب کشور را نیز به هدر می دهد که در برخی مناطق، حتی یک متر مکعب آن هم حکم کیمیا دارد. این مقدار آب، تقریبا برابر یک سوم میزان کل آب ذخیره شده در تمام سد های کشور در سال 1399 است.

در انتها و از همه مهمتر این است که با این میزان محصول به صورت بالقوه، می توان غذای 15 تا 20 میلیون نفر را تامین کرد.

الگوی ضایعات در ایران

گفته می شود نیمی از ضایعات محصولات کشاورزی در ایران از مرحله ی کاشت تا برداشت و در مزرعه اتفاق می افتد. اگر این گزاره درست باشد، استفاده از روش های غیر علمی در کشاورزی، در کنار فرسودگی ماشین آلات و فناوری های مورد استفاده و یکپارچه نبودن مزراع و زمین های کشاورزی را می توان از دلایل عمده ی فنی برای ضایعات در این مرحله برشمرد. همچنین گاهی بخاطر وجود زنجیره بلند دلالی و یا عرضه ی بیش از حد ناشی از رعایت نکردن الگوی کشت بهینه، فروش محصول برای کشاورز صرف نمی کند و آن را در زمین نگه می دارد تا از بین برود.

ما بقی ضایعات در مراحل پس از برداشت تا نزد مصرف کننده اتفاق می افتد که هر کدام دلالیل خاص خودش را دارد. یکی از مهمترین بخش هایی که زمینه ساز ضایعات در مراحل پس از برداشت می شود، حمل و نقل استاندارد است.

اهمیت سرمایه گذاری در حمل و نقل استاندارد

روشن است که حمل و نقل محصولات کشاورزی با روش های غیر تخصصی و ابزارهای غیر استاندارد، ضایعات محصول را در طول زنجیره افزایش می دهد. امروز در هیچ یک از کشورهای توسعه یافته، حمل و نقل محصولات کشاورزی با ناوگان غیر تخصصی و غیر استاندارد انجام نمی شود. حمل و نقل استاندارد را می توان شامل مجموعه ای از روش ها و ابزار ها در نظر گرفت که مانند سایر بخش های اقتصادی، نوسازی و روز آمد شدن آن نیازمند سرمایه گذاری است.

بنا به گزارش مرکز ملی مطالعات راهبردی کشاورزی و آب اتاق ایران “بخش کشاورزی در طول تاریخ مدون شده اقتصاد ایران ،کوچکترین مقصد سرمایه گذاری در کشور بوده است به طوری که میانگین سهم بخش کشاورزی از سرمایه گذاری در اقتصاد کشور، در بازه زمانی 1390 تا 1395 برابر   4.2  درصد بوده و در عین حال کمترین تداوم روند سرمایه گذاری نیز مربوط به همین بخش بوده است.سهم کم بخش کشاورزی از سرمایه گذاری، باعث شده است تا بخش کشاورزی نتواند از فنّاوری مناسب در فرایند تولید استفاده کرده و مصرف منابع پایه (زمین، آب، …) به طور بهینه صورت نمی گیرد.”

با نوسازی و تخصصی سازی ناوگان حمل و نقل استاندارد در کنار درجه بندی و بسته بندی مناسب-که استفاده از آن برای بخش کشاورزی در دسترس و به صرفه باشد- علاوه بر کاهش ضایعات مستقیم، تقاضای داخلی و خارجی، برای محصولاتی که به صورت استاندارد حمل شده اند و از طرفی قدرت چانه زنی کشاورزان در برابر واسطه ها، افزایش پیدا کرده و ضرورت شان به فروش محصول با هر کیفیت و با هر قیمتی از بین می رود. هم چنین در بخش عرضه محصولات استاندارد، میزان عرضه به صورت متعادل حفظ شده و در میان مدت و بلند مدت، رفاه بیشتر مصرف کنندگان را فراهم می نماید.